ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 5، مرداد 1403 ، شماره پی در پی 99

واکاوی اسطوره و مؤلّفه های رئالیسم بومی و ادبیات اقلیمی در آثار داستانی منیرو روانی‌پور

صفحه (285 - 312)
عبدالله صابری دریاسری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1402

چکیده

زمینه و هدف: از جلوه های مکتب رئالیسم، «داستان اقلیمی» است. منیرو روانی‎پور یکی از نویسندگان ادبیات داستانی معاصر جنوب کشور است. او به واسطه آشنایی با قصه های عامیانه، افسانه ها، فرهنگ عامه، کهن الگوها و ... بسیاری از عناصر و مؤلّفه های بـومی و باورهای مردم جنوب را به تصویر کشیده است و مؤلّفه های رئالیسم بـومی و ادبیات اقلیمی، درون‌مایۀ داستانهای او را تشکیل میدهد. هدف اصلی این پژوهش واکاوی اسطوره و مؤلّفه های رئالیسم بومی و ادبیات اقلیمی در آثار داستانی روانیپور است.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به واکاوی اسطوره و مؤلّفه های رئالیسم بومی و ادبیات اقلیمی در آثار داستانی روانیپور انجام شده است.

یافته ها :در این پژوهش برخی از آثار داستانی روانیپور که بسترهای عناصر اسطوره ای و مؤلّفه های رئالیسم بومی در آن عینیّت بیشتری دارند و باعث غنای وجه تخیلی داستانهایش شده واکاوی گردیده است. در آثار نویسنده مورد هدف مهمترین کارکرد اسطوره، هویت سازی است. واکاوی مؤلّفه های رئالیسم بومی زمینه سازی مناسب برای ممانعت از محو فرهنگ بومی و قومی و کمک در باز شناخت هویت و فرهنگ ایران و موجب تثبیت تئوری این پژوهش شده و دریچه ای نو به روی ادبیات معاصر میگشاید.

نتیجه گیری: حاصل تحقیق نشان میدهد که در آثار داستانی روانیپور فضای ادبیات اقلیمی که از ویژگیهای مکتب رئالیسم بومی است؛ دیده شده و از نظر درونمایه از عناصر بومی و محلی، دردهای زنان در زندگی فردی و اجتماعی، شخصیت پردازی، فضا سازی و با رنگ و بوی بومی به تصویر کشیده شده است. نویسنده با دفاع از هویت اجتماعی و ملی، به اسطوره سازی دست میزند و با آمیختن افسانه ها و موجودات افسانه ای، باورهای کهن پیشینان، آداب و سنن، با چاشنی اسطوره، توانسته است در آفرینش داستان بر مبنای رئالیسم بومی در ادبیات معاصر ایران نقش آفرینی کند.

کلمات کلیدی
منیرو روانی پور , واکاوی داستانها , فرهنگ عامه , ادبیات اقلیمی , اسطوره های بومی , رئالیسم بومی

• آﻣﻮزگار، ژاﻟﻪ. (1386) زﺑﺎن، ﻓﺮﻫﻨگ و اﺳﻄﻮره، ﺗﻬﺮان، ﻣﻌﯿﻦ.
• احمدی ری شهری، عبدالحسین، (1382) سنگستان(عقاید و رسوم عام مردم بوشهر)، نشر نوید شیراز، ص 97.
• استروس، کلود لوی، (1388)، مطالعه ساختاری اسطوره در ماتین کلوئیان، برگزیده مقالات روایت، ترجمه فتاح محمدی تهران، مینوی خرد.
• اسکولز، رابرت، (1396)، عناصر داستان، ترجمه فرزانه طاهری، چ ششم، تهران، نشر مرکز.
• . بیابانی، محمد، (1369) حماسه درخت گلبانو، تهران، نشر مرکز. ص 134.
• . ......................... ، داستان کوتاه در ایران(1) داستان های رئالیستی و ناتورالیستی، چ سوم، تهران، انتشارات نیلوفر.
• . دستغیب، ‌عبدالعلی، (1391) ‌از دریچه ی نقد، مجموعه مقالات، ج1 ‌، تهران، خانه ی کتاب.
• . دریانورد، غلامحسین، (1383) نامه گناوه، ج 1، انتشارات دریانورد. ص292.
• . دریانورد، غلامحسین، (1383) نامه گناوه،، ج 2، انتشارات دریانورد.
• . دریانورد، غلامحسین، (1396) نامه گناوه، ج 3، انتشارات دریانورد.
• . دهخدا، علی اکبر، (1377) لغت نامه، چاپ دوم. موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
• . رزمجو، حسین، (1381) ، قلمرو ادبیات حماسی ایران، قلمرو ادبیات حماسی ایران ،ج 1و2 ، انتشارات سخن‌گستر، مشهد.
• . رستگار فسائی، منصور، (1383) عنوان اصلی. پیکر گردانی در اساطیر، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.
• . روانی‌پور، منیرو ، (1368) ، اهل غرق، تهران، خانه آفتاب.
• . ............................. ، (1384) اهل غرق، تهران، نشر قصه.
• . ............................. ، (1369) سنگ های شیطان ، تهران ، مرکز .
• . .............................. ، (1369) کنیزو ، چاپ دوم ، تهران ، نیلوفر.
• . .............................. ، (1372) سیریا سیریا ، تهران ، نیلوفر.
• . .............................. ، (1394) کولی کنار آتش، تهران، نشر مرکز.
• . شکوئی، حسین، (1381) اندیشه های نو در جغرافیا، تهران. چاپ اول، انتشارات گیتا شناسی، ص179.
• . صادقی شهپیر، رضا، (1397) اقلیم داستان نویسی.تهران، نشر ورا.
• .کاسیرر، ارنست، (1378) فلسفه صورت های سمبلیک، ترجمه یدالله موقن، تهران، هرمس.
• .گرارد، ‌جرج. (2004). ‌نقد بوم گرا. ‌لندن و نیویورک: روتلج.
• .گلاتفلتی، ‌چریل و کیوسنل، ‌اِوِ. (2015). ‌زیست کره و زیست منطقه: نوشته های اساسی پیتر برگ. ‌لندن و نیویورک: روتلج.
• .گری، مارتین، (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، مترجم منصوره شریف زاده، ناشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 272.
• . فریزر، جیمز جرج(1392) شاخه زرین، ترجمه کاظم فیروزمند. چاپ هفتم.، تهران، آگاه.
• . دﻻﺷﻮ، ﻟﻮﻓﻠﺮ (1366) ، زﺑﺎن رﻣﺰی ﻗﺼﻪﻫﺎی پرﻳﻮار، ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺟﻼل ﺳﺘﺎری، ﺗﻬﺮان، ﻧﻮﻳﻦ.
• . مارتین، والاس ( 2010) ، نظریه های روایی، ترجمه شهبا، محمد. تهران، هرمس.
• . مازل، ‌دیوید. (1996). ‌«محیط‌زیست ادبی آمریکا»، ‌1637-1872، ‌دانشگاه ایالتی لوئیزیانا و کالج کشاورزی و مکانیک. ‌رساله ها و پایان‌نامه های تاریخی، ‌دانشگاه ایالتی لوئیزیانا: دانشکده کشاورزی و مکانیک.
• . مساروش، ‌ایشتوان. (1380). ‌نظریه ی بیگانگی مارکس. ‌ترجمه حسن شمس آوری و ‌کاظم فیروزمند. ‌تهران، مرکز. به نقل از مقاله نقد و تحلیل بوم گرایی داستانِ اهل غرق منیرو روانی پور، آبشیرینی و دیگران، 1401، مجله متن پژوهی ادبی.
• . محجوب‌، محمد جعفر، (۱۳۸۲) ، ادبیات‌ عامیانه ایران‌، جلد‌ اول‌، به کوشش‌ حسن‌ ذوالفقاری‌، تهران، نشر چشمه.
• . میرعابدینی،حسن. (1388) صدسال داستان نویسی ایران. ج 3 و 4، تهران. نشر چشمه.
• . میلز، ‌سارا. (1397). ‌میشل فوکو. ‌ترجمه مرتضی نوری. چ4. ‌تهران، مرکز
• . هال، جیمز، (1380) ، فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.
• . وُو، پاتریشیا، (1390) فر اداستان، ترجمه شهریار وقفی پور، تهران، چشمه.
• . یشت ها، (1365)، ترجمه و شرح ابراهیم پورداوود، تهران، طهوری.
• مقالات
• . آبشیرینی، اسد، صالحی مازندرانی، محمدرضا، جوکار، منوچهر و حیات داوودی، فاطمه. (1401). نقد و تحلیل بوم‌گرایی داستانِ اهل غرق منیرو روانی‌پور با نگاهی به گفتمان قدرت. متن پژوهی ادبی.
• . احمدی، فرشته، (1383) مقاله «اهل غرق: درون گرایی» روزنامه شرق، ۱۸ خرداد.
• . پاینده، حسین، (1388)، رمان رئالیستی یا سند اجتماعی؟ نگاهی به مدیر مدرسه آل احمد، جامعه شناسی هنر و ادبیات، سال1، شماره 2، صص 98-69 .
• . جباری امیری، فاطمه، محسن ایزدیار، فاطمه قهرمانی (1402) مقاله سبک شناسی آثار منیرو روانیپور از منظر پست مدرنیسم ، مجله بهار ادب، دوره 16 ، شماره پیاپی 84 ، صص 93 – 77.
• . جعفری کاردگر، مجتبی فاطمه حیدری، (1400)، مقاله مؤلّفه های رئالیسم بومی در داستان نویسی جنوب مجله ادبیات فارسی، دوره71 ، شماره71 ، پاییز ، صفحات 25- 9 .
• . رضایی، نرگس، (۱۳۹۵) بررسی و تحلیل حضور عناصر فولکلوریک در داستان‌های منیرو روانی‌پور، پژوهش زبان و ادبیات فارسی.
• صابری افتخاری، ع، (1391)، باور به وجود نیروی فوق طبیعی در اشیا در فرهنگ عامه مردم ایران، مجله انسان شناسی. جلد 10، شماره 17، ص 88 .
• . عباسی، مریم، (1390)، فصلنامه تاریخ پزشکی سال سوم، مقاله«جایگاه تمیمه در طب عامیانه بوشهر» شماره ششم، بهار. صص116- 126.
• . قاسم زاده، رضا، (1395) فرضی، حمید رضا، دهقان، علی، مقاله «کارکرد اسطوره و نماد در آثار داستانی روانی پور» ، کنفرانس بین اللملی ادبیات و زبان شناسی 1395.
• . لازاریان، ژانت، (1369)، نوشتن یادگار دوران شوریدگی، دنیای سخن، شماره ی 35، صص 47- 44.
• مالمیر، تیمور و همکاران، (1399) مقاله «کارکرد زاویه ی دید سوم شخص در خلق داستان های وهمناک و بررسی آن در داستان» مریم قربانی شهامت ، مصطفی موسوی ، نشریه روایت شناسی بهار و تابستان، ش 7.
• مرادی و همکاران، (1397) ،روایت های بوم گرایانه ازجهانبینی های زنانه با تأکید بر آثار داستانی منیرو روانی پور و زویا پیرزاد، پژوهش نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 9، شماره 4، صص 121- 101.
• مونسان و دیگران، (1393) مقاله بینش اساطیری در آثار منیرو روانی پور، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، صص330- 337، دکتر فرزانه مونسان عباس خائفی؛ علی تسلیمی، محمد علی خزانه دارلو.
• Glotfelty, Ch., Eve, Q. (2015). The Biosphere and the Bioregion: Essential Writings of Peter Berg. London and New York: Routledge. [In Persian].
• Halliday, M., Matthiessen, Ch. (2014(. An Introduction toFunctional Grammar. London and New York: Routledge. [In Persian].
• Masaroush, A. (2001). Marx's Theory of Alienation. Translated by Hassan Shamsavari, Kazem Firoozmand. Tehran: Center. [In Persian].
• Martin, Wallace. (2010). Narrative Theories, translated by Shahba, Mohammad. Tehran: Hermes.
• Mazel, D. (1996). American Literary Environmentalism, 1637-1872, Louisiana State University and Agricultural &
• Mechanical College, LSU Historical Dissertations and Theses. 6204. [In Persian].
• Mills, S. (2018). Michel Foucault. Translated by Morteza Nouri. fourth Edition. Tehran: Center. [In Persian].
• Wu, Patricia. (2011). Metafiction, translated by Waqfipour, Shahryar. Tehran: Cheshmeh.